Euskararen erabilpena

ZAINDU MAITE DUZUN HORI

Euskara Euskal Herriko hizkuntza da, zeina hizkuntza isolatua den ahaidetasunik aurkitu ez zaiolako. Honek gure hizkuntzaren inguruko ideia txiki bat ematen du, baina definizio horretan aipatzen ez dena euskara Europako hizkuntza zaharrena edo zaharrenetarikoa dela aurre indoeuropearra baita. Beraz, hizkuntza honek gaur egunean duen egoera aztertzeko hoberena da iraganari begiratzea eta garapen historikoa aztertzea.

Euskararen sorrera erantzunik gabeko galdera bat da, hau da, sorrera ezezaguna dauka. Hori dela eta, euskararen sorreraren inguruko makina bat hipotesi plazaratu dira, esaterako, Tubalismoa (Teoria honen arabera, hizkuntza guztiak Babeletik datoz eta euskara jatorrizko hizkuntza litzateke). Baina hauek guztiak teoria eta asmakuntzak besterik ez dira.

Euskal testurik agertu baino lehen protoeuskara edo aitzineuskara existitzen zen, hau da, gaur egunean ezagutzen dugun euskararen aurrekaria. Ziurrenik garai horretako euskara eta gaur egungo euskara ez dute antzekotasun handirik izango, izan ere, euskarak garai hartan ez zuelako latinaren eragina jaso eta gaur egungoak, ordea, latinaren eragin handia dauka. Honen adierazle da gaur eguneko euskarazko hiztegian dauden hitzen %75-ak latinetik datozela.

Baina euskararen Historian euskararen idazkirik zaharrena da euskararen existentzia ziurtatzeko lehenengo froga eta idazki hau II.mendeko epitafio batzuk dira (Gaztelaniaren lehenengo idazkia K.O. 1000.urteean aurkitu zen). Hori bai, epitafio horiez aparte beste asko ere aurkitu dira, baina epitafioak ez ziren lehenengo aztarnak San Millango glosak dira, gaur egungo Errioxan. Euskarak bere eboluzio historiko propioa jarraitu zuen eta 1545.urtean lehenengo liburuak argitaratu ziren “Linguae Vasconum Primitiae” izenarekin. Liburu honen egilea Bernat Etxepare izan zen.

Lehenengo liburuaren argitarapenarekin batera euskararen garatzea etorri zen eta memento horretatik aurrera euskararen historian hainbat etapa bereizi ziren: XVII.mendean Axular eta Sareko eskolak etapa izan zen, XVIII.mendean Ilustrazioa eta Frantziako iraultza eta XIX.mendean euskal pizkundea. Etapa hauek euskararen goraldiak eta txakalaldiak markatu zituen.

XX.mendea, ordea, nahiko mugitua izan zen. Mendearen lehen herenean pizkundearen bigarren zatia gertatu zen garai horretan zeuden autoreek (Resurreción Maria Izkue, Inazio Elizmendi, …) izen eta kalitatezko lanak egin zituztelako. Halaber, 1918.urtean Euskaltzaindia sortu zuten. Joera nahiko onean zebilen euskara, baina gerrate zibila bukatzearekin batera Frankismoa ezarri zen eta honen ondorioz euskarak (eta beste hizkuntza gutxituek) sekulako errepresioa jasan zuten diktaduraren aldetik. Honek euskararen Historian aro beltzaren hasiera suposatu zuen. Frankismoa aurrera joan ahala, euskararen egoera okerrera egiten zuen, baina frankismoa gainbeheran hasi zenean euskarak gutxinaka-gutxinaka burua altxatuz joan zen. Honen adierazle izango liratekeen hainbat gertaera daude, adibidez, 1966.urtean “Ez dok Hamairu” taldea sortu zen, 1968.urtean Arantzazuko Batzarrean hasi zen euskara batua sortzeko prozesua edo 1972.urtea oraindik famatua den Oskorri taldearen jaiotza.

Frankoren heriotzarekin ez zen Frankismoa guztiz bukatu, baina ez zeukan lehen bezalako indarrik, beraz, Trantsizioa gertatu zen. Garai honetan euskarak ez zuen aldaketa handirik jaso baina haren bidea egiten jarraitu zuen.  Demokrazian, aldiz, euskara nolabait indarberritze txiki bat jasan zuen, baina oraindik ere Frankismoan ezarritako beldurragatik ez zuen burua altxatu.

Horrela, XXI.mendera ailegatu zen eta orain bai egoerak hobera egin zuela. Gaur egun, Euskal Herrian jende askok daki euskaraz eta hori onuragarria da, baina gaur egunean ez da dena hain polita, izan ere, nahiz eta euskal hizkuntza nahiko jendek dakien askok ez dute erabiltzen eta horrek hizkeran arazoak izan ditzagun dakar.

Aurrekoari jarraikiz, orokorrean gaur egunean euskara dakiten guztiek ikastolan edo eskolan euskaraz ikasi dutelako da, baina ikastoletan eta eskoletan, batez ere, idatzizko hizkuntza lantzen da, ahozkoa zokoratuz. Honek jendeak idazkera akademikoan eroso senti daitezen dakar eta hortik ateratzean komeriak sortzen zaizkie.

Gazteek ahozko hizkuntza ez lantzeak euskaran hainbat hutsune sortzen ditu, bereziki gaztelania eta frantsesaren eraginarengatik: Hasteko, gazteok hizkuntza murritzegia daukagula; gainera, jariotasun falta aurki daiteke gure euskaran; ergatiboaren erabilera desegokia ere badago; erdarakadak eta frantsesarekin nahastea; egitura morfosintaktiko desegokia; etab. Hau, lehen aipatu bezala, euskara ez erabiltzeagatik gertatzen da, hori bai aunitzetan gurasoek euskaraz ez dakitelako gaztelaniara ohitzen gara, baina ez da bakarrik horregatik gertatzen.

Euskara guztiz ez dominatzeak euskaraz ez hitz egitera bultzatzen gaitu. Beste modu batean esanda, euskararekin eroso sentitzen ez garelako askotan ez dugu euskara erabiltzen eta euskaraz hitz egiteko esfortzu berezia egitea suposatzen du. Ondorioz, erosotasunagatik gaztelaniara edo Frantsesera jotzen dugu.

Honetaz gain, Euskara Nafarroan normalizatzeko, lan munduan ezinbestez normalizatu egin behar da. Horretarako, langileon hizkuntza eskubide diren euskararen ezagutza, lan jarduera euskaraz burutzea eta lan harremanak euskaraz garatzea bermatuko dituen hizkuntza politika eta marko legala behar dira.

Tokiko zein Nafarroako administrazioek ziurtatu behar dute guztion hizkuntza eskubideak bermatzen direla, kalitatezko zerbitzuak eskainiz. Administrazioa aitzindaria izango bada, euskaraz ere funtzionatu beharko du hizkuntza politika eragingarria garatuz, erakundea euskalduntzeko bitartekoak jarriz, lanpostuen araberako hizkuntza gaitasuna zehaztuz...

Hori guztia gauzatu ahal izateko, ezinbestez legea aldatu behar da. Gaur egungo, Euskararen Foru Legeak, Vascuenceren Legea bezala ezagutzen duguna, ez du bermatzen gure hizkuntza eskubideak bermatuko direnik, ezta denok eskubide berdinak ditugunik ere.

Hau, Nafarroako parlamentuak hizkuntzaren estatusaren inguruan 1986an onartutako legea da, eremuka ofizialtasuna sailkatzen duena eta horren arabera hezkuntza arloan eta administrazioan haren presentzia edo absentzia ezartzen duena.

Lege honen arabera, Euskara koofiziala da Nafarroako eremu euskaldunean. Era berean, Nafarroako berezko hizkuntzatzat euskara nahiz gaztelania hartzen ditu 2. artikuluan. Euskararen erabilera zehazten eta mugatzen du. Helburu bezala, honakoak aitortzen ditu 1. artikuluan:

1. Herritarrek euskara erabili eta erabiltzeko eskubidea babestu eta eraginkor bihurtzeko tresnak zehaztu.
2. Euskararen berreskurapena eta garapena babestu, bere erabilera sustatzeko bideak ezarriz.
3. Euskararen erabilera eta irakaskuntza bermatzea, borondatezkotasun, mailakatze eta begirune irizpideak jarraituz, betiere errealitate soziolinguistikoaren arabera.

Legearen I eta II tituluek egiten duten erregulazioa Nafarroako Foru Erkidegoko eremukako banaketaren araberakoa da:

–  Eremu euskaldunean euskara hizkuntza ofiziala da, eta biztanleriaren % 59 da elebiduna.

–  Eremu mistoan euskara ez da ofiziala, baina hainbat eskubide ditu. Bertako biztanleriaren % 10 elebiduna da.

– Eta eremu ez-euskaldunean euskara ez da ofiziala eta ez du inolako eskubiderik. Biztanleriaren %2 bakarrik da elebiduna.

Ikus daitekeenez, eremuaren arabera, herritarrek eskubide ezberdinak dituzte eta, beraz, honek izugarrizko kaltea eragiten dio euskarari, oztopoak handitzen baitira, batez ere eremu ez euskaldunetan.

Nafarroako euskalkiak babes berezia izan behar dute legearen arabera. Legeak ez ditu euskalkiak zehazten, baina ikerketa ezberdinen arabera, Nafarroan gaur egun hegoaldeko eta iparraldeko Goi-nafarrera erabiltzen dira. Honez gain Gipuzkera, Lapurtera, hegoaldeko Behe-Nafarrera eta iparraldeko Behe-Nafarrera ere erabiltzen dira eremu txikiagotan.

Beraz, lege hau euskararen erabilera suspertzeko oztopo bat da, herritar guztiok garelako hizkuntza-eskubideen jabe. Bizi zaren tokiaren arabera eskubideak aitortzea etikoki eta politikoki zitala da. Izan ere, euskara ezagutzen duen herritarrak erabiltzeko eskubidea duen bezalaxe, ezagutzen ez duenak hau ikasteko eskubidea ere badu. Eta lege honek, herritarra bizi den tokiaren arabera, horretarako debekua ezartzen du. Ondorioz, guztiz beharrezkoa da euskararen alde diharduten sektoreek politika komun eraginkor zentzudun bat bultzatzea euskara Nafarroan berreskuratu eta garatzeari begira.

Nafarroako eskoletan hizkuntza eredu ereduek ere eragina daukate:

–  A eredua: Irakaskuntza gaztelaniaz da eta euskara eta ingelesa irakasgai ditu.

–  B eredua: Zikloaren arabera, gai batzuk euskaraz ematen dira eta beste batzuk gaztelaniaz. Ingelesa irakasgai bezala ematen da.

–  D eredua: Irakaskuntza osorik euskaraz ematen da, gaztelania eta ingeleseko irakasgaiak izan ezik.

–  G eredua: Ez da euskara ematen.

Hauei gehitu behar zaie, ingelesa bultzatzeko asmoarekin, azken ikasturteetan sortu dituzten beste lau ereduak: British, TIL, TIL-A eta TIL-D. Hauetan, ereduaren arabera, ikasketen portzentaje bat ingelesez egiten da. Beraz, euskara da hizkuntzarik kaltetuena gure hezkuntza sisteman.

Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikasleen kasuan, azpimarratu beharra dago unibertsitatean ez dagoela euskaraz ikasteko eskaintzarik, bi gradu baitaude euskara hutsean, haur hezkuntzako eta lehen hezkuntzako irakasleen graduak, hain zuzen ere eta honek suposatzen duena da jende erdaldun gehiagorekin harremantzea eta beraz, giro erdaldunetan barneratzea. Hau gutxi balitz, administrazioan ez dago ia inor euskaraz dakiena, eta egunerokotasunean erabiltzen den zerbitzuan, hots, kafetegian, ez dago zerbitzari bakar bat ere ez euskalduna.

Nafarroan bizi dugun egoera honek eragin zuzena dauka euskararen irakaskuntzan eta hedapenean.

Hala ere, pozgarria izan da aspaldiko aldarrikapen bat gauzatzea: D eredua Nafarroa osoan eskaini da, hori bai, momentuz konbentzimendu, planifikazio eta baliabide eskasekin. Euskara normalizatzeko, ikasleek euskaldun eleanitzak izan behar dute, eta egun helburu hori betetzen duen eredu bakarra D eredua da, baina ez da bultzatzen ari behar den bezala. Aldi berean, zonalde ez-euskaldunean azken hamarkadetan D ereduaren lekuko bakarrak izan diren ikastolak momentuz ez dira jasotzen ari merezitako babes instituzionalik, eta ez dira garatzen ari. Are gehiago, itunduak diren heinean, ikastolak eta beren langileak murrizketa gehiago pairatzeko zorian daude.

Euskararen egoera oso ezberdina da aztertzen dugun eremuaren arabera, lehen azaldutako egoera, ez dauka zerikusirik EAE-n edo Euskal Herriko Iparraldean ematen den egoerarekin. Bakoitzak bere gobernu propioa duelarik oztopo zein laguntza ezberdinak aurkitzen ditu bidean eta honen arabera euskara aurrera egiteko borroka ezberdina izan behar da gauden tokiaren arabera.

Hasteko, EAE-n euskara, Nafarroan baino barneratuta dago jendartean, biztanleriaren ehuneko handiago batek badakielako euskaraz, eta ez hori bakarrik, egunerokotasunez erabiltzen duten pertsonen kopurua ere askoz handiagoa da.

Honetan gobernuak eragin handia izan du, ez dugu esan behar haien jarrera euskarari mesede izugarririk egin dionik, baina herri administrazioak, euskara normalizatzearren hainbat plan aurrera eraman ditu.

Lehen esan bezala, gainerako eremu euskaldunetan gertatzen den modu berean, nahiz eta euskararen ezagutza igo den, honen erabilerak beherantz egin du. 65 urte baino gehiagoko elebidun pertsonen artean % 49 dira euskal elebidunak, 16-24 urte bitartean, aldiz, %19a. Esan beharra dago azken urteotan euskal hiztunen kopuruak, gutxi bada ere, gora egin duela eta hau hobekuntzaren seinale dela esan dezakegu, oraindik bide luzea dugun arren.

Euskal Herriko iparraldearekin jarraituz, euskara bizirik dirauela esan dezakegu, azken urteotan euskaltzaleek hainbat euskarazko irrati, eskola eta erakunde sortu dituztelako. Frantziar botere politikoak, euskararen ofizialtasuna onartu eta ezagutu ezean, honi oztopo eta trabak jartzeari ekin diote eta honek euskararen hedapenaren eza suposatu du.

Euskararen erabilerak Ipar Euskal Herrian behera egin du. Eusko Jaurlaritzak egiten duen inkesta soziolinguistikoak biltzen dituen datuak aintzat hartuta ikus dezakegu nola hiztunen maila jaitsi egin den hiru euskal probintzietan (Lapurdi, Zuberoa eta Behe Nafarroa).

Dakigunez, legealdi baten bitartez gutxitua dagoen hizkuntza lagundu daiteke, ikasteko eskaintzak eman, haren erabilera sustatu, euskarazko administrazioak bermatu, etab. Baina Frantziar gobernua ez da inoiz horren alde egon, hizkuntza gutxitzearen aldeko jarrera izan du beti eta oztopo ugari jarri egin ditu. Euskarazko eskolak aurkitzea ez da batere erraza ez baitago euskarazko hezkuntza eskaintzarik eta beraz gurasoak erraztasunagatik frantsesezko eskoletara eramaten dituzte askotan.

Urteek aurrera egin hala euskararen aldeko mugimendu zabaleneko kide, erakunde … gehienak, ondorio berdin batera heldu dira: Diskurtso berri baten beharra du euskarak. Euskaldunak ez diren horiengana urrundu beharrean hurbiltzeko nahiarekin.

Denbora luzean, eta aldi berean baliotsua ere abertzaletasunaren ardatzean kokatu edo lotura zuzena ematen zitzaion. Eta egia da ildo honetatik abiatuta historian zehar hainbat izan direla euskararen alorrean eman diren aurrera pausoak. Baina diskurtsoaren egokitasuna gizartearen izaera eta testuinguruak ematen dizkigun baldintzei doa lotuta.

Orain arte, esan bezala, diskurtsoaren oinarrian abertzaletasuna kokatzen zen eta honakoa iristen zeneraino iristen zen, baina ez gizarteko arlo edo sentsibilitate guztietara. Gainera, diskurtso hori arerio politikoaren armatzat hartzen da.

Diskurtso berri baten funtzioa ez da orain artekoa, ordezkatzea baizik eta osatzea.

Historian zehar diskurtso eta aldarrikapenen eraketetarako prozedura ezberdinak eman dira, kasu honetan berdina da, eta hainbat dira diskurtsoaren berriketan eragin eta zein parametrotan aritu erabaki dezaketen aktoreak, besteak beste, euskalgintzak.

Esaterako, nazioarteak izateak balio erantzia ematen dio planteamenduari: hizkuntza ekologia, hizkuntza guztiak garrantzitsuak direla, …

Egia da kasu askotan erakartzeko baino neutralizatzeko dela euskararen aldeko diskurtsoa. Izan ere, nola da posible kanpo aberastasunak onartzea barrukoei uko egiten zaien bitartean? Hizkuntza guztiak dira zilegi, baina aldi berean guztien behar dute dagokien aitortza.

Arestian esan bezala, hizkuntzaren aldeko diskurtsoak abertzaletasuna izan du oinarri, horrek gizartearen sektore bat erakartzen zuen bitartean beste bat aldendu egiten zuen.

Hortaz, Nazio-estatu baten izenean joanez gero trabak topa ditzakegu, parametro politikoetara eramanez, komunitate etnokultural bezala planteatu ordez.

“ Estatutu bat, nazio bat, hizkuntza bat defendatzen bada ezetz esaten dizute.”

Hala ere, planteamendu horrekin identifikatua sentitzen dena ez ditu zertan baztertu. Azken finean bat edo beste, euskara gizartearen osagai bat bihurtu behar da, etorkizun hurbilean estu ibili ez dadin.

Euskara despolitizatu ala ez, eztabaida honen erdian argi dagoena maila politikoan lortu beharreko aldekotasun zabalaren beharra da. Alderdi gehienek adostu dezaten euskararen alde egin behar dela, euskara sustatu edo zabaldu nahi bada bederen.

Honetarako, klabe politikoez gain lehenago aipatutako diskurtsoa zabalagoaren ideiarekin uztartu behar da.

Euskarak Instituzioen babesa izateak garrantzia badu ere, euskalgintzak bestelako aktoreen moduan, badu berezko zeregina. Honen dinamika, pisu, ahalegin eta ekarpena. Euskalgintzak parametro zabalagoak baititu: euskararen defentsa.

Diskurtso berritzailearen ideiarekin batera, alor ezberdinak ukitzea du helburu, hala nola, etorkinei dagokienez, gizartean integratzea eta leku duina topatzea hizkuntza batek ematen baldin badie hizkuntza horren alde egingo dute. Euskaldunok sentiberak gara, kanpoko pertsona batek euskararen alde ahaleginak egiten ikustean ateak eta bihotza zabaltzen dizkiogu.

Zapalkuntzak zapalkuntza, oztopoak oztopo, 80.hamarkadatik aurrerapauso ugari eman dira Frankismoa erori ondoren erakunde zein elkarte ugari sortu baitziren euskararen alde egin dutenak.

Lau erakunde nagusi bereizten dira euskararen alde egiten dituztenak, bakoitza bere esparruan lan egiten duena:

• Euskaltzaindia, arauak egitea eta zuzentzearen ardura hartzen duen hizkuntza akademia ofiziala da. 1918.urtean sortua.
• Eusko Ikaskuntza, erakunde zientifiko-kulturala da 1918 sortua ere.
• Euskararen etxea, hainbat euskara elkarteen egoitza da Bilbon kokatuta. 2004an sortuta.
• HABE, helduek euskara ikas ditzaten sorturiko instituzioa da, euskaltegien sare baten bitartez lan egiten duena. 1983. Urtean sortuta.

Gainera, elkarte asko ere sortu ziren, bakoitzak bere esparruan euskararen alde lan egiten dutenak. Batzuk Euskal Herri osoan egiten dute lan, beste batzuk aldiz hedadura gutxiago hartuz eremu txikiagoetan zentratzen dira haien lana aurrera eramateko orduan.

Elkarte batzuk arazo espezifikoetan zentratzen diren horri bere denbora guztia eskainiz, beste batzuk aldiz globalizatuago egonik euskararen arazoak bere osotasunean aztertu eta konpontzen saiatzen da. Hauetatik ezagunenak EHE, AEK, Kontseilua … Iruñean modu zentralizatuago batez lan egiten dutenak aipatzear Karrikiri, Zaldiko Maldiko kultur elkartea, … Elkarte hauek Topagunean biltzen dira, euskarazko elkarteen federazioa dena.

Elkarte zein erakunde hauek hainbat ekintza aurrera eramaten dituzte euskararen erabilera bultzatzearren, honen eredu dira adibidez Nafarroa oinez (Nafarroako euskal ikastolen aldeko mugimendua) Sortzen Ikasbatuaz (Iruñeko eskolaren aldeko mugimendua) Korrika (Nazio mailan egiten den euskararen aldeko mobilizazioa), …

Aurreko guztia laburbilduz, euskararen Historia luzea kontua hartuz ezin da euskararen existentzia ukatu , izan ere, euskara milaka urteetan zehar Iberiar penintsulako zatitxo honetan ibili da beste hizkuntzekin elkarbizitzen. Euskara herri baten hizkuntza da eta euskararik gabe herri honen arima galduko litzateke. Beraz, gure esku dago euskararen biziraupena, horregatik ZAINDU MAITE DUZUN HORI.

Iker España, Xochitl Karasatorre, Goizeder Cillero eta Aitor Baztarrika

BIBLIOGRAFIA

http://www.lexnavarra.navarra.es/detalle.asp?r=1822#Ar.6

http://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/detalle/2984216/ley-vascuence-navarra--el-parlamento-aprueba-reforma/

http://www.berria.eus/albisteak/94373/diskurtso_berria_behar_du_euskarak.htm

Elkar

1.- Erabakien bidez erdietsi nahi lituzkeen helburuak hauek dira: euskalkiak

ez daitezen elkar...elkarengan gehiago urrun eta alden, lehenik; ahal daitekeen

neurrian, elkar… elkarrekin bil daitezen, gero.

2.- Baina zer gertatu zen? Zabartuaz joan ziren gurasoak, zerurako bidea

umeei erakustean, eta Adamen umeak, elkar...elkarri lehian bezala, hasi ziren

atsegin lotsagarrien ondoren.

3.- Ingelesez ere maizegi gertatzen den bezala, ikus daitezke gure artean,

elkar… elkarrengandik urrun ez dabiltzala, elkarrizketa, elkar-izketa, eta, agian,

elkar hizketa; hitzegin, hitz-egin eta hitz egin.

4.- Itzulitakoan, hizketan hasi eta txangoaren inpresioak kontatu genizkion

elkar... elkarri.

5.- Hala dirudi, ezin garela geure paperetatik atera, kosta egiten zaigula

gidoitik atera eta elkar… elkarren artean zinez mintzatzen hastea.

6.- Behartua dago gurasoa zortzigarren lekuan, ume eta mirabeei eragoztera

bekaturako bide eta arriskuetan ibiltzea, nola den arratsetan berandu etxeratzea,

batez ere emakumeak; lagun gaiztoekin biltzea, neskatxa eta mutilen batzarreak

diren etxeetara joatea, ezkontzeko hitzak emanik daudenak elkar... elkarrekin

bakarrik egotea.

7.- Aspaldi haserre egondako jendearen arteko besarkadak ikusi genituen

manifestazio erraldoian, eta euskaraz bi hitz baizik ez dakizkien jendea haiexek

erabiltzen zituela, elkar… elkarri agurtzean.

8.- Ez daude, nabari da, Txinakoaren antzeko harresiz elkar… elkarrengandik

bereziak, bai baitira, urri edo ugari, pipa hartzen duten apezpikuak ere.

9.- Jauna: nahi du bada umeak kutxan gorderik edukitzea? Ez, baina bai,

neskatxak eta mutilak elkar… elkarrekin batzarreak etxeetan ez egitea, zeren

bestela bekatu asko hemendik etorriko diren, dela gogoz, dela hitzez, dela

keinadaz.

10.- Denbora puska bat zeramatenean elkar… elkar ekinean eta lurrean

piririka, zentinela karlistak Martin Saldias horma baten kontra zokoratu eta herio-

kolpea ematera prestatu zen.

11.- Begira ezkontzeko hitzak emanik edo ustean dagoen alaba horri utzi

diozun bere ezkutariarekin egoten nahi duen eran, zeuregan esaten duzula:

zaudete; bada gero ere elkar... elkarrekin bizi behar duzue. Ah guraso

zorigaiztokoa! Zure gainean izango dira zure alabaren bekatuak.

12.- Berez bezala dator horrexegatik, ezer behartu eta bihurritu gabe, Urte-

giro haiek eta Egunkari hau elkar… elkarri berdintzea nahiz formari nahiz mamiari

dagokionez, elkar… elkarrekin hain guztiz beste direlarik ere.

13.- Elkar… elkarri agur esan eta Saldias jauregirantz abiatu zen.

14.- Basoa ez zen oso itxia, horrenbeste terreno libre ikusi eta zuhaitzek

elkar… elkarri errespetatzea eta batak besteari tokia uztea erabaki balute bezala.

15.- Ezkontzeko hitzak emanik daudenak elkarrengan... hitz egiten egotea

Baionako apezpikuaren mendeko elizetan apezpikuak bakarrik barkatzen duen

bekatua da.

16.- Urteak joan ahala, euskalkiak bereizten eta elkar elkarrengandik

urruntzen ari dira, edozein hizkuntzaren dialektoak bezala.

17.- Hantxe, halaber, Irurtzungo edo inguruko herrietako neskatilak,

elkar...elkarren artean irrika eta beraien ardurapean utzitako umeekin jolastuz.

18.- Orduan, aspaldiko partez, ama, ahal bezain amultsuki ene bi besoen

artean hartu nuen eta gure bi matelek elkar...elkarri ukitzen zutelarik, ene negar-

anpuluek harena busti zuten. Elkar… elkar sustengatuz joan ginen sukalderaino,

isil-isila.

19.- Ezkonduen bizimodua gurutze txit astun eta samina da berez, eta

burdinazkoak dira honen kateak, baina urrezko bihurtuko direla dio, ezkonduek

elkar… elkarturik, dagokien bezala, maite badute.

20- Luze gabe, elkar… elkarren aurrean geunden, arrain zopa jaten biok,

botila ardoa aurrean.


21.- Beharrak eta indarrak batera joerazten ez gaituzteino, eta txorakeria

litzake orduan euskaldun guztiak giputzon esanera egongo direla sinestea, atzera

begiratu behar dugu, euskalkiak are gehiago elkar… elkarrengan bazter ez

daitezen.

22.- Pentsatu nuen, gosaldu gabe, berehala arditegira joanen nintzela... eta

lanean hasiko, baina ordu berean ama sukaldetik atera zen eta uste baino

lehenago elkar... elkar gurutzatu genuen.

23.- Onginahi eta amodio hau aipatzen bada ezkonduak biziko dira, zakurra

eta katua, elkar… elkar loturik, biziko liratekeen bezala.

24.- Haien arteko eztabaida oso lasaia izan zen, eta arrazoi osoa eman zion

Ali Beyren baieztapenari: «arabiarrek adeitasun handiz tratatzen dute

elkar...elkarrengan zeinahi egoeratan».

25- Elkar… Elkarrengan hurbil samar daude bi misioetxe horiek; bertako

misiolariek maiz joan behar izaten dute elkar… elkarrekin; eta hargatik,

Pingliangeko prefekturaren zokorik baztertuenean dauden bi etxe horien artean

hartu-eman handia izaten da.

26.- Hedabide beraren soldatapekoak izanak ginen urte batzuk lehenago.

Ongixko hartzen genuen elkar...elkarrenganako antzinako denboretan.

27.- Emakume ezkonduak egin behar duen laugarren gauza da setaren grina

hilduratzea edo hezteko neurri egokiak hartzea; bestela laster itzaliko da

ezkonduek elkar… elkarrengan zor dioten onginahi eta amodioa: ez da bakerik

zurekin izango, eta nork eta nola igaroko du bere bizitza guztia zu bezalako

zirauna bere aldean daukala?

28.- Alta, begiratu balit, ez ote nion zorroa hustuko? Baina ez zen tokia, ez

eta momentu egokia. Beraz, bata ala bestea, mutu egon ginen elkar… elkarri

errespetuz eta bereziki errespetatu nahi genuelakoz lurrez estaltzen ari ginenaren

memoria.


29.- Uste ez bezalako aldakuntzak dakartzate berekin urteek. Loidi aspaldiko

ezaguna dut. Haurretandik ez gara elkar... elkarrengandik urruti ibili Errenterian.

30.- Irailaren lehenengo egunetan abiatu nintzen nire barrutiaren iparraldea

ikertzeko asmotan. Ahal banezakeen, Txinako harresi handiaren iparralderaino

igarotzeko asmoa nuen, Gobiko misiolariekin elkar...elkarrekin aditurik, deabruari

ipar eta hegoaldetik astinaldi gogorra emateko.

perpausak

Guk aldaketa gauza dadin justizia trantsizionala
menpeko perpausa helburuzkoa

landu nahi dugu, baina ez dute onartzen.

Menpeko perpausa ondoriozkoa.

Estrasburgoko auzitegitik horri buruzko ebazpen

asko etorri dira, auziak ez direla behar bezala

tratatu esaten dute.Menpeko perpausa moduzkoa.

Guraso erdaldunez osatutako taldeetan,

euskararekiko jarrera positiboa dute denek.Menpeko perpausa erlatibozkoa.

Euskaraz ikasteko klaseetara joaten dira eta

Menpeko perpausa helburuzkoa.

dakiten apurra erabiltzen dute, nahiz eta ez den

erraza.Menpeko perpausa kontzesiboa.

Guraso etorkinekin izandako elkarrizketetan ageri

da euskararekin ez dutela izan harremanik.

Menpeko perpaus konpletiboa

Euskaraz jakitea ezinbestekoa iruditzen zaie

seme-alabei lagundu ahal izateko, baina gero ez

dira gai.
Menpeko perpausa helburuzkoa Juntadura aurkaria.

-ki

• Bizikleta behar ez zen bidetik ibilki eta autoak harrapatu!-ondo
• Bordaberrik berak ere ez zuen polita izan behar eta, jakinki gizon horren berri, eta ikustera joateko aiherrak (irrikitan) egoki aspaldi-gaizki
• Bista ona edukiki, baina ezin elkar ikusi!-ondo
• Gaur ez dut batere asmatzen, ez dago gauzak uzen egiteko modurik! Astelehena izaki!- ondo.
• Ez erosteko esan nien, garestiegia zela, baina eroski zozo haiek!- gaizki(erosi zuten)
• Beti ereta berarekin ari da, beste batean ez duela onartuko, baina unea iristen denean beti baietz erraki ergel horrek- gaizki- esaten du
• Erretzeko beroa ari zuen eta berokia jantzirik ekarki ergel hark!-gaizki. (ekarri zuen)
• Hala, pixka bat egon nintzen haien bertsoak aditzen, eta ni ere lotsagabea izaki, eta gogoan daukat nola bota nuen aurreneko bertsoa, eta handik aurrera sekulako saioa egin genuen.-ondo(zen)
• Ez nuen uste, baina ageriki gure herria hemendik! -

mintzagaia eta galdegaia

1.- Mikelek atzo esnea edan zuen.

2.- Mutiko hark euskaraz ongi zekien.

3.- Mutiko hark ongi euskaraz zekien.

4.- Nik hura banekien.

5.- Aitatxi erori egin da.

6.- Madrilgoek Haritz pozik ikasketaburu izendatu dute.

7.- Gerrillarien burua Ruandako armadak harrapatu du.

8.- Anek oinetako berriak ahizparendako erosi ditu.

9.- Liburuaz gustura mintzatu ginen atzo hitzaldian.

10.- Gu, atzo, hitzaldian, gustura liburuaz mintzatu ginen.

11.- Ainarak goxokiak bere lagunarendako erosi ditu.

12.- Gure aita zenak ahal zuen guztietan antxumekia jaten zuen.

13.- Zinegotzi Mikelen adiskidea egon zen Aritzun.

14.- Horrek euskara ederki daki.

15.- Haiek euskara bazekiten, jakin.

16.- Nerea gelditu da etxean.

17.- Erositako liburuak, Pellok Mireni utzi zikion atzo.

18.- Zuek ongi lehengo urteko lana egin zenuten.

19.- Maindirea garbigailuan urratu zitzaion amari.

20.- Ikasleek errektoreordeari irakasle haren jokaera okerra azaldu zioten.

21.- Jon kalean erori egin da.

22.- Haiek dirua, ekarri, bazekarten.

23.- Gu mintzatzen gara euskaraz holako lekuetan.

24.- Dirua galdu zuen Mikelek atzo.

25.- Osasunak aise partidak galtzen ditu.

26.- Xalak Titini Donostiako Galarragan irabazi zion partida igandean.

27.- Usakumea, ongi, Armairuko Mendialdea jatetxean egiten dute.

28.- Alemana hizkuntza zaila iruditzen zitzaion mutil hari.

29.- Mutikoek lanak irakasleari aurkeztu dizkiote arestian.

30.- Lehengo eguneko hitzaldian nahasi egin nintzen ni.

Galdegaia

Mintzagaia

Mintzagaia hanpatua

Esaera zaharrak

EGOERA

ERRANAIRUA

Presidentea mutur aurrean jarri zaio eta aurpegira begiratuz, berari buruzko iritzi txarra agertu dio batere arazorik gabe

Ahoan bilorik gabe mintzatu

Urte osoan ibili da Mikel lanean maila igotzeko prestatzen; ikastaroak egin, txostenak aurkeztu, ordu gehigarriak bete… azken unean, halere, nagusiaren ilobari eman diote igoera, batere merezi gabe.

Hortzez eta haginez lanari lotu

Teilatuan teila bat hautsi da eta ura sartzen da. Mikel teilatura igo da hura konpontzeko asmoz, baina teilatua zanpatzean beste hamaika teila hautsi ditu

Mandoa saldu eta astoa erosi

Mikelek lagunari esan dio sobera mintzatzen dela. Hala ere, Mikel zinez kalakariagoa da eta gainera oihuka jardutea maite du.

Mingainean herdoilik ez izan

Mikel jo eta su ibili da neska baten gibeletik, hura erakarri asmoz, baina alferrik izan da eta orain arras goibel dago.

Norbait begiz jo

Mikelek irakasleari atzo medikuarenean izan zela azaldu dio eta horregatik ez zela eskolara joan. Irakaslea aitarekin mintzatu da eta egia ez zela ikusita, bertan zigortu du.

Gezurra esan nuen Getarian, ni baino lehen zen atarian

Mikelek bere burua zuzendari izendatu du. Kideak ez daude sobera ados, baina Mikelek horren berri galdetu dienean inork ez du hitzik esan.

Begiko zikina baino gutxiago maite izan

Mikel beti oso mutiko zintzoa izan da, baina azpijokoetan beste inor baino trebeagoa eta mingarriagoa dela jakin duzu

Otsoa artzain

Mikelek uko egin dio zuen lanpostuari, lagun batek laster hobea eskainiko diola agindu baitio. Krisia dela-eta eskaintza bertan behera geratu da eta Mikel langabezian da orain.

Hobe da txori bat eskuan ehun hegan baino

Mikelek etxea eta lana kendu dizkit, baina hori ez da horrela geratuko

Odolkiak ordainetan

Mikel, liburua argitaratu diotenetik Shakespeare bailitzan ibiltzen da karrikan barna

Ez izan eta bai uste

Autoa bost lagunen artean erosi dute Mikelek eta bestek. Handik bi hilabetetara zeharo hondatua et zahartua dago.

Axuririk ederrena txintxarririk gabe

Mikel oso ikasle txarra izan da beti, baina, kostata bada ere, ikasketak amaitu eta orain irakasle dabil.

Hortzez eta haginez lanari lotu